Piękny kościół św. Jerzego w Malborku (obecnie parafia Matki Bożej Nieustającej Pomocy) ma bardzo ciekawą historię.
Poniżej fragment artykułu na ten temat księdza Wojciecha Zawadzkiego pt. Archiwum ewangelickiej superintendentury i parafii malborskiej.
" Nauka Marcina Lutra bardzo szybko znalazła swych licznych zwolenników w Malborku. Coraz większa liczba mieszkańców miasta nad Nogatem przechodziła na protestantyzm. Nie pomogła nawet bardzo zdecydowana postawa króla Zygmunta Starego, który w 1523 roku w liście kierowanym do Rady Miasta groził surowym i karami przechodzącym na protestantyzm. Rajcy miejscy w Malborku korzystając z prawa patronatu w 1526 roku oddali w ręce protestantów leżącą na południowych przedmieściach kaplicę św. Jerzego. Ta pochodząca z końca XIV wieku niewielka świątynia, była częścią kompleksu pokrzyżackich zabudowań szpitalnych, podległych Wielkiemu Szpitalnikowi Zakonu. Kaplica św. Jerzego była kilkakrotnie niszczona, najdotkliwiej po bitwie grunwaldzkiej w 1410 roku a następnie w czasie wojny trzynastoletniej w 1460 roku. Król Kazimierz w 1471 roku przekazał prawo patronatu nad zrujnowaną świątynią malborskiej Radzie Miejskiej z zastrzeżeniem , że ta podejmie się jej odbudowy.
Pierwszym protestanckim predykantem w Malborku został w 1520 roku gdańszczanin Jakub Knade. Z pewnością poślubienie Anny Rastenberg, pasierbicy kupca gdańskiego i byłego burmistrza malborskiego Jakuba Roboysena, a także okazywana mu przez wielu gdańszczan nieprzychylność czy wręcz wrogość, przywiodły go do Malborka. W 1526 roku został oficjalnie pierwszym ewangelickim pastorem przy kaplicy św. Jerzego w Malborku. W krótce jednak przymuszony przez stronę katolicką i osobiście przez króla Zygmunta Starego oraz biskupa
chełmińskiego opuścił w 1534 roku Malbork i przeniósł się do Nidzicy. Wspólnota luterańska musiała jednak w tym czasie być znaczna liczebnie i posiadać duże wpływy, skoro w 1548 roku przyznano jej ograniczone prawo odprawiania nabożeństw a także w katolickim kościele św. Jana Apostoła a 14 maja 1569 roku król Zygmunt August udzielił malborskim luteranom przywileju przyjmowania Eucharystii pod obiema postaciami w kościele św. Jerzego. W krótce przywilej sprawowania ewangelickiej liturgii komunijnej, jednak tylko dla chorych i starców,
rozszerzono także na katolicki kościół św. Jana Apostoła. Przywileje te zostały potwierdzone przez kolejnych królów Stefana Batorego w 1577 roku oraz Zygmunta III w 1587 roku. W tym czasie nie ustawały zabiegi strony katolickiej, by ograniczyć wpływy luterańskie w mieście. Pod wpływem biskupa chełmińskiego Tylickiego i proboszcza malborskiego Tomasza Banda, król Zygmunt III w dniu 3 czerwca 1594 roku odebrał luteranom udzielone wcześniej przywileje i zabronił korzystania ze świątyni parafialnej św. Jana. Od tego momentu znaczna liczebnie wspólnota protestancka musiała ograniczyć się do odprawiania swych nabożeństw w domu modlitwy (Bethaus), w kaplicy w bramie miejskiej oraz w kościele św. Jerzego. Wprawdzie w 1626 roku Szwedzi przepędzili malborskich jezuitów a katolicki kościół parafialny św. Jana Apostoła przekazali miejscowym luteranom, jednak po podpisaniu pokoju w Sztumskiej Wsi w 1635 roku, stosunki wyznaniowe w Malborku powróciły do poprzedniego stanu a protestanci do swych skromnych i ciasnych pomieszczeń sakralnych.
Pierwszym protestanckim predykantem w Malborku został w 1520 roku gdańszczanin Jakub Knade. Z pewnością poślubienie Anny Rastenberg, pasierbicy kupca gdańskiego i byłego burmistrza malborskiego Jakuba Roboysena, a także okazywana mu przez wielu gdańszczan nieprzychylność czy wręcz wrogość, przywiodły go do Malborka. W 1526 roku został oficjalnie pierwszym ewangelickim pastorem przy kaplicy św. Jerzego w Malborku. W krótce jednak przymuszony przez stronę katolicką i osobiście przez króla Zygmunta Starego oraz biskupa
chełmińskiego opuścił w 1534 roku Malbork i przeniósł się do Nidzicy. Wspólnota luterańska musiała jednak w tym czasie być znaczna liczebnie i posiadać duże wpływy, skoro w 1548 roku przyznano jej ograniczone prawo odprawiania nabożeństw a także w katolickim kościele św. Jana Apostoła a 14 maja 1569 roku król Zygmunt August udzielił malborskim luteranom przywileju przyjmowania Eucharystii pod obiema postaciami w kościele św. Jerzego. W krótce przywilej sprawowania ewangelickiej liturgii komunijnej, jednak tylko dla chorych i starców,
rozszerzono także na katolicki kościół św. Jana Apostoła. Przywileje te zostały potwierdzone przez kolejnych królów Stefana Batorego w 1577 roku oraz Zygmunta III w 1587 roku. W tym czasie nie ustawały zabiegi strony katolickiej, by ograniczyć wpływy luterańskie w mieście. Pod wpływem biskupa chełmińskiego Tylickiego i proboszcza malborskiego Tomasza Banda, król Zygmunt III w dniu 3 czerwca 1594 roku odebrał luteranom udzielone wcześniej przywileje i zabronił korzystania ze świątyni parafialnej św. Jana. Od tego momentu znaczna liczebnie wspólnota protestancka musiała ograniczyć się do odprawiania swych nabożeństw w domu modlitwy (Bethaus), w kaplicy w bramie miejskiej oraz w kościele św. Jerzego. Wprawdzie w 1626 roku Szwedzi przepędzili malborskich jezuitów a katolicki kościół parafialny św. Jana Apostoła przekazali miejscowym luteranom, jednak po podpisaniu pokoju w Sztumskiej Wsi w 1635 roku, stosunki wyznaniowe w Malborku powróciły do poprzedniego stanu a protestanci do swych skromnych i ciasnych pomieszczeń sakralnych.
Na początku XVIII wieku dotychczasowy kościół św. Jerzego stał się za ciasny dla pokaźnej miejscowej ludności ewangelickiej a jego stan techniczny był fatalny.
W prawdzie plany rozbudowy świątyni sporządzono jeszcze pod koniec XVII wieku, ale dopiero 18 czerwca 1707 roku położono kamień węgielny pod budowę nowego kościoła. Brak pieniędzy znacznie hamował tempo robót. W mieście organizowano specjalne sponsorujące budowę loterie a Rada Miasta szukała środków finansowych także daleko poza Malborkiem, jednak dopiero w 1711 roku prace budowlane ruszyły na dobre. Po ukończeniu budowy kościoła, dnia 9 lipca 1712 roku burmistrz malborski Bliwernitz położył kamień węgielny pod budowę przylegającej do niego wieży. Przyjmuje się, że wstępne poświęcenie nowego kościoła św. Jerzego w Malborku miało miejsce w Niedzielę Palmową 25 marca 1714 roku, kiedy to po raz pierwszy trzej kaznodzieje luterańscy wygłosili w nim Słowo Boże. Uroczystą konsekrację świątyni odłożono do czasu ukończenia budowy organów.
W 1772 roku władze pruskie zezwoliły na funkcjonowanie w Malborku tylko dwóch kościołów: ewangelickiego św. Jerzego oraz katolickiego św. Jana Apostoła. Inne wyznania, w tym kalwińskie i mennonickie, nie mogły spełniać oficjalnie swych praktyk religijnych. W prawdzie jeszcze do 1798 roku utrzymywany był przez Radę Miasta ewangelicki kaznodzieja dla znacznej liczebnie ludności polskojęzycznej, ale w krótce w wyniku postępującej germanizacji urząd polskiego predykanta zlikwidowano. Po odebraniu na kilka lat katolikom kościoła św. Jana, stało się jasne, że przez władze pruskie mile widziane jest wyłącznie niemieckojęzyczne wyznanie ewangelickie. Rozstrzygnięcia jakie po klęsce Prus w 1808 roku dotyczyły stosunków religijnych w państwie przetrwały bez istotnych zmian do XX wieku. Nowe władze miasta Malborka w 1808 roku zniosły szereg ograniczeń wyznaniowych oraz uprzywilejowaną pozycję ewangelików. Tolerancyjnie zaczęto traktować w mieście baptystów, mennonitów i żydów. Świątynią gromadzącą ludność katolicką w Malborku ponownie stał się kościół św. Jana zaś ewangeliccy mieszkańcy miasta tradycyjnie modlili się w kościele św. Jerzego. Ten
stan przetrwał do 1945 roku."
W prawdzie plany rozbudowy świątyni sporządzono jeszcze pod koniec XVII wieku, ale dopiero 18 czerwca 1707 roku położono kamień węgielny pod budowę nowego kościoła. Brak pieniędzy znacznie hamował tempo robót. W mieście organizowano specjalne sponsorujące budowę loterie a Rada Miasta szukała środków finansowych także daleko poza Malborkiem, jednak dopiero w 1711 roku prace budowlane ruszyły na dobre. Po ukończeniu budowy kościoła, dnia 9 lipca 1712 roku burmistrz malborski Bliwernitz położył kamień węgielny pod budowę przylegającej do niego wieży. Przyjmuje się, że wstępne poświęcenie nowego kościoła św. Jerzego w Malborku miało miejsce w Niedzielę Palmową 25 marca 1714 roku, kiedy to po raz pierwszy trzej kaznodzieje luterańscy wygłosili w nim Słowo Boże. Uroczystą konsekrację świątyni odłożono do czasu ukończenia budowy organów.
W 1772 roku władze pruskie zezwoliły na funkcjonowanie w Malborku tylko dwóch kościołów: ewangelickiego św. Jerzego oraz katolickiego św. Jana Apostoła. Inne wyznania, w tym kalwińskie i mennonickie, nie mogły spełniać oficjalnie swych praktyk religijnych. W prawdzie jeszcze do 1798 roku utrzymywany był przez Radę Miasta ewangelicki kaznodzieja dla znacznej liczebnie ludności polskojęzycznej, ale w krótce w wyniku postępującej germanizacji urząd polskiego predykanta zlikwidowano. Po odebraniu na kilka lat katolikom kościoła św. Jana, stało się jasne, że przez władze pruskie mile widziane jest wyłącznie niemieckojęzyczne wyznanie ewangelickie. Rozstrzygnięcia jakie po klęsce Prus w 1808 roku dotyczyły stosunków religijnych w państwie przetrwały bez istotnych zmian do XX wieku. Nowe władze miasta Malborka w 1808 roku zniosły szereg ograniczeń wyznaniowych oraz uprzywilejowaną pozycję ewangelików. Tolerancyjnie zaczęto traktować w mieście baptystów, mennonitów i żydów. Świątynią gromadzącą ludność katolicką w Malborku ponownie stał się kościół św. Jana zaś ewangeliccy mieszkańcy miasta tradycyjnie modlili się w kościele św. Jerzego. Ten
stan przetrwał do 1945 roku."
Tekst udostępniony w ramach dozwolonego użytku.
Komentarze
Prześlij komentarz